Madde ve Özellikleri Konu Anlatımı ve Ders Notları

Maddenin Tanımı ve Özellikleri

Kimya: Maddenin özelliklerini, iç yapısını, reaksiyonlarını ve meydana gelen enerji değişimlerini inceleyen bilim dalıdır.

Madde : Kütlesi, hacmi ve eylemsizliği olan tanecikli ve boşluklu yapıya sahip olan her şeye madde denir.

Hacim : Maddenin uzayda kapladığı yere hacim denir. Hacmin birimi cm³ ve katlarıdır.

Kütle : Hacmi dolduran madde miktarına kütle denir. Birimi kg ve katları şeklindedir.

Eylemsizlik : Maddenin durumunu devam ettirme eğilimine denir. Üzerindeki net kuvvetin sıfır olduğu bir cismin duruyorsa durmasına devam etmesine hareket  halindeyse hareketine sabit hızla devam etmesine eylemsizlik denir. Eylemsizliğin birimi yoktur.

Tanecikli ve Boşluklu yapı : Bütün maddelerin atom ve molekül gibi taneciklerden oluşması bize maddelerin tanecikli yapıda olduğunu  gösterir. Maddeler tanecikli yapıda ise eğer bu tanecikler arasında çok küçükte olsa boşluk olacaktır. Bu da bize maddelerin  boşluklu yapıda olduğunu gösterir.

Maddenin Fiziksel Halleri

Bir madde sıcaklık ve basınca bağlı olarak üç halde bulunabilir. Maddenin hal değişimlerine ilişkin terimler aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

Katı: Katı maddeleri incelersek belirli şekillerinin olduğunu görürüz. Dışarıdan herhangi bir kuvvetle müdahale olmadığı sürece şekillerini korurlar. Bu da katı maddelerin moleküllerini birbirine sıkı bağlandığını gösterir. Katı maddelerin moleküllerinin   birbirine sıkı bağlanması , katı maddelerin hareket etmedikleri anlamına gelmez. Katı maddeler öteleme hareketi yapmazlar fakat bulundukları yerde titreşim hareketi yaparlar. Katı maddelere taş , bardak , kalem , cd , cam , tahta örnek olarak verebiliriz.

Katı maddeleri kısaca özetlemek gerekirse : 

• Katı maddeler sert yapılıdır, belirli şekilleri  ve hacimleri  vardır.
• Katı maddeleri meydana getiren tanecikler arası mesafe çok azdır. Bundan dolayı moleküller arası çekim kuvveti fazladır. Maddenin en düzenli halidir.
• Katı maddeler kuvvet ve basınç altında sıkıştırılamazlar.

Sıvı : Sıvı maddelerin katı maddeler gibi belli şekilleri olmadığından konuldukları kapların şekillerini alırlar. Katı maddeler gibi belli şekillerinin olmama nedeni sıvı maddelerin moleküllerinin birbirinden daha uzak ve akışkan halde olmasındandır. Sıvı maddelerin akışkan olmasının bize günlük hayatta birçok faydası vardır. Örneğin içme suyunun  akışkan olması sayesinde borularla evlerimize kadar ulaştırabiliyor olması. Su , zeytinyağı , alkol ve sirkeyi sıvı maddelere örnek olarak verebiliriz.

Sıvı maddeleri kısaca özetlemek gerekirse : 

• Belirli bir hacme sahip olan ve belirli bir şekli olmayıp bulundukları kabın şeklini alan maddelere denir.
• Sıvı moleküller arası çekim kuvveti katılara göre daha düşük olduğundan birbirinden fazla ayrılmayacak şekilde birbirlerinin üzerinden kayarak  yer değiştirirler.
• Sıvılar katılara göre daha düzensiz gazlara göre ise daha düzenli bir yapıdadır.
• Sıvılar ısıtıldıklarında, sıvı bu enerjiyi kimyasal bağlara aktarır ve bağlar arası mesafe arttığından sıvının hacmi artar.
• Sıvıların hacmi kuvvetle artırılamaz.

Gaz :  Belirli bir şekli ve  belirli bir  hacmi olamayan maddelere denir. Maddenin en düzensiz hali olan gaz halindeki maddelere hava , oksijen , azot , lpg , He (helyum) ,  örnek olarak verilebilir.

• Tanecikler arası mesafe çok fazla olduğundan gazlar bulundukları kabı tamamen doldururlar.
• Gaz molekülleri serbestçe hareket edebildiklerinden dolayın kabın çeperlerine çarparak kuvvet uygularlar.
• Sıcaklık arttığında moleküllerin hızı artar.
• Gazların hacmi sıkıştırılarak azaltılabilir.
• Basınç ve sıcaklığa bağlı olarak gazların hacmi değiştirilebilir.
• Gazların belirli hacimleri olmamasına rağmen işlem yapılırken gazın hacmi kabın hacmi olarak alınır.

Plazma : Katı haldeki maddeyi ısıtmaya devam edersek önce erir , daha sonra gaz haline geçer. Gaz halindeki maddeyi ısıtırsak maddenin atom ve moleküllerinden  elektron koparırız. Bu durumda maddenin atom ve molekülleri iyonlaşır ve iyonlar (+) ve (-) yükler şeklinde sistemde bulunur. Sıcaklık o kadar yüksektir ki madde kararlı hale geçemez. İşte bu kararsız halde bulunan  (+) ve  (-)  yüklü parçacıkların oluşturduğu durum maddenin 4. hali olarak bilinen plazma halidir. Plazma haline güneş , yıldızlar , yıldırım , magma ve mum alevi örnek verilebilir.

(Bazı bilim adamları maddenin plazma adı verilen dördüncü bir hali olduğunu kabul etmektedir. Maddenin bu halinin öz kütlesi çok yüksek olup yıldızlarda var olduğu bilinmektedir. Ayrıca likit kristal hali maddenin beşinci hali olduğu bilim adamları tarafından kabul edilmiştir. Fakat beşinci hal durumu ÖSYM tarafından sorulmamaktadır.)

Maddenin Ortak ve Ayırt Edici Özellikleri

Maddenin Ortak Özellikleri

Madde miktarına bağlı olarak değişen özelliklerdir. Maddenin ortak özellikleri maddenin ayırt edilmesinde tek başına kullanılamaz.

• Kütle
• Hacim
• Eylemsizlik
• Tanecikli ve Boşluklu Yapı

Maddenin Ayırt Edici Özellikleri

Maddenin ayırt edici özellikleri maddenin miktarına ve şekline bağlı olmayıp, maddenin cinsine bağlı olan özelliklerdir.

• Özkütle (yoğunluk)
• Özhacim
• Özısı
• Çözünürlük
• Erime Noktası
• Kaynama Noktası
• Donma Noktası
• Genleşme Katsayısı
• Esneklik Katsayısı
• Buhar Basıncı
• Elektrik iletkenliği

Yoğunluk (özkütle) : Birim hacimdeki madde miktarına denir. Yoğunluk kütlenin hacme bölünmesiyle elde edilir. Bir maddenin yoğunluğu o maddenin en temel özelliklerinden biridir. Yoğunluk ya da özkütle özellikle saf maddeler için ayırt edici bir özelliktir.

Yoğunluk (d) = Kütle (m) / Hacim (V) formülü kullanılır. Kütle hacim grafiğinin eğimi yoğunluğu verir.

Kütle Birimleri : kg (kilogram) , g (gram) , mg (miligram)

Hacim : L (litre) , mL (mililitre)

Genellikle bütün maddelerin yoğunluğu en yüksek katı halde, en düşük ise gaz halinde karşımıza çıkar.

Erime ve Kaynama Noktası : Erime ve kaynama noktası saf maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Erime ve kaynama noktasını ifade ederken belirli koşullar için ifade ederiz. Örneğin deniz seviyesinde ifadesi basıncı ifade eder. Farklı basınçlarda erime ve kaynama noktası da değişir.

Isınma ve soğuma grafikleri, bir maddeye verilen veya maddenin verdiği ısı miktarına bağlı olarak sıcaklığın değişimini gösterir. Maddeler ısındıkça sıcaklıkları artar. Ancak hal değiştirme sırasında sıcaklık sabittir. Bu durum saf maddeler için böyledir. Ancak karışımlarda hal değiştirme sırasında da sıcaklık sabit değildir.

Çözünürlük : Belirli sıcaklık ve basınçta 100 gram çözücüde çözünebilen maksimum madde miktarına çözünürlük denir.

Çözünürlük, çözünen ve çözücünün cinsine, sıcaklığa ve ortak iyon derişime bağlıdır. Gazların sıvı içerisinde çözünmesinde basınç da etkilidir. Değişik maddelerin aynı koşullarda belli bir çözücüdeki çözünürlükleri ayırt edici özelliktir.

Esneklik : Katıların üzerine bir kuvvet uygulandığında üzerindeki değişime esneklik denir. Sadece katılar için ayırt edici bir özelliktir.

Genleşme : Bir maddenin sıcaklığının yükseltilmesi sonucunda hacminin artmasına genleşme denir. Genleşmenin nedeni sıcaklık artışıdır. Sıcaklığın artması moleküllerin kinetik enerjisinin artması demektir. Kinetik enerji arttıkça moleküller daha çok hareket edecek ve hacimsel büyümeye neden olacaktır.

Bütün gazların genleşme katsayısı aynıdır. Bu nedenle genleşme sadece katı ve sıvılar için ayırt edici özelliktir.

Öz Isı (Isınma ısısı) : Bir maddenin 1 gramının sıcaklığını 1 °C arttırmak için gereken ısıya öz ısı denir. Bir maddenin farklı fazdaki öz ısısı da farklıdır. Öz ısı maddenin üç hali için de ayırt edicidir.

Elektrik İletkenliği : Maddelerin üzerinden akım elektrik akımını aktarma özelliklerine elektrik iletkenliği denir. İletkenliği etkileyen faktör dirençtir. Direncin artması akımın geçmesini zorlaştırır. Farklı maddelerin farkı dirençleri vardır. Bu nedenle elektrik iletkenliği ayırt edici bir özelliktir.

Özellik	Katı	Sıvı	Gaz
Özkütle (Yoğunluk)	+	+	+
Özhacim	+	+	+
Özısı (ısınma ısısı)	+	+	+
Çözünürlük	+	+	+
Kaynama Noktası	—	+	—
Erime Noktası	+	—	—
Genleşme Katsayısı	+	+	—
Esneklik Katsayısı	+	—	—
Buhar Basıncı	—	+	—
Elektrik İletkenliği	+	+	—

Maddelerin Sınıflandırılması

Madde saf madde (Arı madde) ve saf olmayan madde (karışım) olmak üzere ikiye ayrılır.

1 . Saf (Arı) Madde : 

Saf maddeler kendi arasında Elementler ve Bileşikler olmak üzere ikiye ayrılır. Aynı cins atom veya moleküllerden oluşmuş maddelerdir. Saf maddelerin; sabit basınç ve sıcaklıkta kendisine özgü, yoğunluğu, erime noktası, kaynama noktası ve çözünürlüğü vardır. Saf maddeler homojen yapıdadır.

1 . 1  Elementler : 

Aynı cins atomlardan oluşan saf maddelere element denir. Elementler tabiatta atomik ya da moleküler halde bulunurlar. He , Na , O₂ , O₃ ve N elementlere örnektir. 

Elementlerin Özellikleri

• Saf (arı) maddelerdir.
• Yoğunlukları sabittir. (Aynı zamanda ayırt edici özellik olduğunu hatırlatalım)
• Elementler semboller (simge) ile gösterilir. Sembollerin ilk harfi büyük varsa ikinci ve üçüncü harfleri küçük yazılır. (He , Mg , Ca , Cl)
• Sabit erime ve kaynama noktaları vardır.
• Fiziksel veya kimyasal yollar ile daha basit maddelere dönüştürülemezler.
• Homojendirler.

Elementler metaller, ametaller ve soygazlar olarak üç gruba ayırılır.

1 . 1 . 1  Metaller : 

1. Metaller konusu Periyodik Cetvel konusunda detaylıca ele alınacağından dolayı burada sadece metallere ait özellikleri inceleyeceğiz.
2. Metallerin hepsi (cıva elementi hariç) oda koşullarında katıdır.
3. Bütün metaller parlaktır (Metalik parlaklık). Işığı yansıtırlar.
4. Metaller sert ve yumuşak olabilir. Sert olan metal yumuşak olanı çizer.
5. Metaller, tel, levha ve toz haline gelebilir. Metaller esnektir; eğilip bükülebilir.
6. Elektrik ve ısıyı iletir.
7. Soy metaller (altın, platin gibi) dışında diğer metaller havada paslanır.
8. Metaller birbirleriyle bileşik yapmaz. Ancak birbiri içinde eritilerek karıştırılabilirler ve alaşım oluştururlar.
9. İki veya daha çok metal birbiriyle molekül oluşturmaz.
10. Moleküllerin öz kütleleri büyük, erime noktaları yüksektir. Örneğin, demir 1535°C’de erir. Yoğunluğu 7,8 g/cm3’tür.
11. Metaller, daima elektron vererek (+) yüklü iyon (katyon) olmak ister.Çünkü son yörüngelerinde 1,2,3 elektron barındırabilirler.
12. Metallerin çoğuna (Na, Mg, Fe, Zn gibi) asitler etki eder. Bunun sonucunda tuz oluşur ve hidrojen gazı açığa çıkar.

Alaşım : Alaşım, iki ya da çok metal ya da yarı metal eriyiğinin karıştırılmasıyla elde edilen metal nitelikli maddelere verilen isimdir. Alaşımlar bu nedenle birden çok kimyasal element içerirler. Bazı metallerin sertliğiyle aşınma direnci yeterli olmadığı için doğrudan kullanılamazlar. Bu tür metallere değişik miktarlarda başka elementler katılarak homojen metal görünümündeki alaşımlar elde edilir. Alaşımlar metallerin görünüş ve fiziksel özelliklerini korurlar, ancak kendilerini oluşturan element ve metallerden (komponentlerden) değişik özellikler kazanırlar. Farklılaşan temel özellikler sertlik, ergime noktası, iletkenlik ve kimyasal etkilere dayanıklılıktır. Alaşımı oluşturan metallerin iç yapıları değişik olmasa da, alaşımın yapısal özellikleri farklılaşır. Bu özellik ya da nitelik değişimi çok duyarlıdır. Saf metallerin özellikleri ne kadar bilinirse bilinsin, saf metale karıştırılan % 0.1 oranındaki yabancı element, özellikleri önceden kestirilemeyen bir alaşım oluşturabilir.

• Kalay (Sn) — Kurşun (Pb) —-> Lehim
• Bakır (Cu) — Çinko (Zn) —-> Pirinç
• Bakır (Cu) — Kalay (Sn) —-> Tunç (Bronz)
• 18 veya 14 ayar altın (Altın – Bakır alaşımına örnektir.)
• Civanın oluşturduğu alaşımlara malgama ve amalgam denir.

1 . 1 . 2  Ametaller : 

Metaller konusu Periyodik Cetvel konusunda detaylıca ele alınacağından dolayı burada sadece metallere ait özellikleri inceleyeceğiz.

Ametaller, metal özelliği göstermeyen elementlerdir. Sertlik, Mekanik uyarlanabilirlik ya da elektrik iletkenliği gibi metallere özgü özellikleri göstermeyen maddelerdir. Genellikle karbon, azot, fosfor, oksijen, kükürt, selenyum, flüor, klor, brom, iyot ve soy Gaz elementlerine ametal denir.

Metaller çözeltilerde katyonları (pozitif yüklü iyonları) oluştururken, ametaller anyon (negatif yüklü iyon) oluşturma eğilimindedir. Metallerin aksine iyi iletken değillerdir ve elektronegatiflikleri çok yüksektir. Metaller ve ametaller arasında özellikler gösteren bazı yarıiletken elementler, “metaloidler” olarak da adlandırılır. Halojenler ve soygazlar da ametal doğadadır.

1. Isı ve elektriği iletmezler ( Grafit hariç ).
2. Yüzeyleri mattır.
3. Kırılgandırlar , tel ve levha haline dönüştürülemezler.
4. Bileşiklerinde hem pozitif hem de negatif değerlikte olabilirler.
5. Oda koşullarında katı,sıvı veya gaz hallerinde bulunabilirler.
6. Elektron almaya isteklidirler çünkü son yörüngelerinde 5,6,7 elektron barındırabilirler.
7. Erime Noktaları,Kaynama Noktaları ve Yoğunlukları düşüktür.
8. Kendi aralarında kovalent bağlı bileşik oluştururlar.
9. Metallerle iyonik bağlı bileşik oluştururlar.
10. Oksijenli bileşikleri asidik özellik gösterir.
11. Doğada moleküler halde bulunurlar.
12. 1A grubunda sadece hidrojen ametaldir.

Yarımetaller :  Periyodik tabloda metaller ve ametaller arasında, yarı metaller veya metaloidler olarak bilinen bir element sınıfı vardır. Bu elementlerin özellikleri de metal ve ametallerin ortasındadır. Yani iki grup elementin özelliklerini de kısmen gösterirler.

Çoğu yarı metal, parlak, metalik bir görünüme sahiptir ancak kırılgan, düşük elektrik iletkenleri olup, metalik olmayan kimyasal özellikler gösterir. Yarı metaller, yarı iletken özelliklere sahip olan ve amfoter oksitler oluştururlar.

Yarı metaller, periyodik tablodaki metaller ile ametaller arasındaki çizgi boyunca bulunurlar. Metal ve ametaller arasında periyodik tabloda zig zag çizerler.

1 . 1 . 3  Soygazlar : 

Metaller konusu Periyodik Cetvel konusunda detaylıca ele alınacağından dolayı burada sadece metallere ait özellikleri inceleyeceğiz.

1. Periyodik tabloda 8A grubunda bulunurlar.
2. Yok denecek kadar az reaktiftirler.
3. Son yörüngelerindeki orbitalleri tam doludur.
4. Çok yüksek iyonlaşma enerjileri vardır.
5. Çok düşük elektronegativiteleri vardır.
6. Kaynama noktaları düşüktür. (Oda koşullarında gaz şeklinde bulunur.)
7. Yanıcı ve yakıcı değildirler.
8. Renksiz ve kokusuzdurlar.
9. Düşük basınçta elektriği iletebilirler.

Metaller, Ametaller ve Soygazlar Özelliklerinin Karşılaştırılması

Özellikler/elementler	Metaller	Ametaller	Soygazlar
Elektrik ve ısıyı	İletir	İletmez (Grafit hariç)	İletmez
Yüzeyleri	Parlaktır	Mattır	–
Tel ve levha haline	Getirilebilir	Getirilemez	Getirilemez
Bileşikteki değerlik	Pozitif	Pozitif ve negatif	Yok

1 . 2  Bileşikler : 

İki ya da daha fazla maddenin kimyasal özelliklerini kaybederek sabit kütle oranlarında bir araya gelmesiyle oluşturulan yeni saf maddeye bileşik denir. Bileşiğin en küçük birimi farklı atomlardan oluşan moleküller veya iyonlardır. CO₂, NH₃, H₂O molekül yapılı bileşiklere, NaCl, Al₂(SO₄)₃ ise iyonik bağlı bileşiklere örnektir.

Bileşikler İyonik Bileşikler ve Kovalent Bileşikler olmak üzere ikiye ayrılır. Kovalent Bileşikler ise Polar Kovalent Bileşikler ve Apolar Kovalent Bileşikler olmak üzere ikiye ayrılır.

• Metal + Ametal —-> İyonik Bileşik
• Ametal + Ametal —-> Kovalent Bileşik

Bileşiklerin Özellikleri

• Saf maddelerdir.
• Homojendirler.
• Yoğunlukları sabittir.
• Erime ve kaynama noktaları sabittir.
• Formüller ile gösterilirler.
• Bileşenleri arasında sabit kütle oranı vardır.
• Bileşenlerinin kimyasal özelliğini göstermezler.
• Kimyasal yollar ile ayrışırlar.

NOT : Bileşikler farklı cins atom aynı cins moleküller içerirler. Aynı cins moleküllerden oluşan bir maddenin bileşik olduğu kesin değildir. Molekül halde bulunan elementler de vardır. Saf bir maddenin bileşik olması için aynı cins moleküller ve farklı cins atomlar içermesi gerekmektedir.

• H₂O molekülü bir bileşiktir.
• SO₂ molekülü bir bileşiktir.
• NO molekülü bir bileşiktir.
• H₂ , O₂ , Cl₂ , N₂  molekülleri bileşik değil elementtir.

2 . Karışım : 

İki veya daha fazla maddenin kimyasal özelliklerini kaybetmeden herhangi bir oranda bir araya gelmesiyle oluşan yeni maddelerdir. Karışımlar homojen ve heterojen olmak üzere ikiye ayrılır.

Karışımların Özellikleri

1- Karışıma giren maddeler kendi özelliklerini kaybetmezler.
2- Karışımlar fiziksel yollarla bileşenlerine ayrılabilirler. (Damıtma , Kristallendirme , Ayıklama , Eleme , Mıknatısla ayırma , Süzme , Santrifüjleme , Diyaliz , Süblimleşme )
3- Karışımların Erime ve kaynama noktaları sabit değildir.
4- Karışımlar Homojen ya da heterojen durumda olabilirler.
5- Karışımların Yapısında en az iki farklı madde vardır.
6- Karışımlar Saf değildir.
7- Karışımlar kimyasal özelliklerini kaybetmedikleri için formülleri yoktur.

2 . 1  Homojen Karışımlar : 

Özellikleri her yerinde aynı olan ve bakıldığında tek bir madde gibi görünen karışımlara homojen karışım denir. Etil alkol – su, alaşımlar, gaz karışımları gibi.

Tüm arı maddeler (saf maddeler) homojendir. Fakat tüm homojen maddeler arı madde değildir. Homojen bir madde, arı madde (element ya da bileşik) olabildiği gibi karışım da olabilir.

• Katı – Katı —> Alaşımlar (Pirinç , lehim , bronz …)
• Sıvı – Katı —> Şekerli su , Tuzlu su
• Sıvı – Sıvı —> Alkol – Su
• Sıvı – Gaz —> Gazlı İçecekler
• Gaz – Gaz —> Hava (Tüm gaz karışımları homojen karışımdır.)

2 . 1  Heterojen Karışımlar : 

Özellikleri her yerinde aynı olan ve bakıldığında tek bir madde gibi görünmeyen karışımlara heterojen karışım denir. Türk Kahvesi , Çorba , Salata , Çamurlu Su , Zeytinyağı – Su , süt , ayran , su – kum gibi. Bazı heterojen karışımların özel isimleri vardır.

2 . 1 . 1 Emülsiyon : 

Sıvı – Sıvı şeklindeki karışımlara verilen isimdir. Başka bir deyiş ile bir sıvıda başka bir sıvının damlacıklar halinde heterojen olarak dağılmasıdır.

Örnek : Zeytinyağı – Su , Benzin – Su

2 . 1 . 2 Süspansiyon : 

Katı – Sıvı şeklindeki karışımlara verilen isimdir. Başka bir deyiş ile bir sıvıda başka bir katının damlacıklar halinde heterojen olarak dağılmasıdır.

Örnek : Tebeşir tozu – Su , Ayran , Çamurlu Su , Türk Kahvesi

2 . 1 . 3 Aerosol : 

Bir gaz içerisinde sıvı damlacıkların veya katı parçacıklarının heterojen olarak dağılmasıdır.

Örnek : Sis , Duman , Spreyler , Deodorantlar , Sinek İlacı

2 . 1 . 4 Kolloidal : 

Gözle görülemeyecek kadar küçük katı maddelerin sıvı içerisinde heterojen olarak dağılmasıdır.

Örnek : Süt , Kan , Boya , Jöle

Not: Maddenin yapısındaki faz kavramı ile maddenin fiziksel hali birbirine karıştırılmamalıdır. Bu kavramlar her zaman ayrı anlamda kullanılmaz. Gaz hali ile gaz fazı aynı anlamı verebildiği halde sıvı ve katılarda aynı fiziksel halde iki farklı faz bulunabilir. Zeytinyağı ile su karşımı sıvı halde bir maddedir. Ancak üstte zeytinyağı, altta su olmak üzere iki ayrı faz içerir.

Elementler, Bileşikler ve Karışımlar Arasındaki Farklar

Özellikler/maddeler	Bileşik	Karışım	Element
Bileşenleri arasındaki oran	Sabittir	Değişkendir	Yoktur
Bileşenleri, kendi özelliklerini	Kaybeder	Korur	Yoktur
Bileşenlerine ayrılma yöntemi	Kimyasal	Fiziksel	Yoktur
Erime ve kaynama noktaları	Sabittir	Değişkendir	Sabittir
Yoğunlukları	Sabittir	Değişkendir	Sabittir
Gösterilme durumu	Formüllerle	Yoktur	Sembollerle

Maddenin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri

Maddenin özelliklerini fiziksel ve kimyasal özellikler diye ikiye ayırabiliriz.

Maddenin Fiziksel Özellikleri ve Fiziksel Olay

Maddenin ölçülebilen, gözlenebilen, dış görünüşü ile ilgili olan özelliklere fiziksel özellik denir. Renk, koku, tat, sertlik, yoğunluk, ısı iletkenliği, elektrik iletkenliği, erime noktası, kaynama noktası, çözünürlük gibi özellikler fiziksel özelliklerdir.

Maddenin kimyasal yapısının bozulmadığı değişimlere de fiziksel değişim denir. Başka bir deyişle maddenin dış yapısında olan değişimlere denir. Maddenin bağ ve molekül yapısı değişmez.

Fiziksel değişimlerde;

• Maddenin toplam kütlesi değişmez.
• Maddenin kimyasal özelliği değişmez.
• Fiziksel olayların çoğu tersine döndürülebilir.
• Fiziksel özelliklerin bir kısmı değişir.

Fiziksel değişim örnekleri

• Camın kırılması
• Tahtanın parçalara ayrılması veya talaş elde edilmesi
• Şekerin veya tuzun suda çözünmesi
• Gökkuşağı oluşumu
• Sütten tereyağ elde edilmesi
• Metal bir telin elektriği iletmesi
• NaCl tuzunun suda çözünmesi NaCl_(k) → Na⁺_(aq) + Cl^–_(aq)
• Naftalinin süblimleşmesi
• Suyun donması
• Kağıdın yırtılması
• Mumun ısıtılarak eritilmesi
• Şeker pancarından şeker elde edilmesi
• Bakır telin elektriği iletmesi
• Camın kırılması
• Buzun suda erimesi
• Katı yağların erimesi
• Odundan talaş elde edilmesi
• Kağıdın parçalanması
• Kar oluşumu
• Kırağı oluşumu
• Suyun buharlaşması
• Naftalinin süblimleşmesi
• Şekerin suda çözünmesi
• Yoğurttan ayran yapılması
• Reçelin şekerlenmesi
• Alaşımlar (Lehim, Pirinç, Tunç veya Bronz, 14 veya 18 ayar altın)

Tüm  hal değişimleri (Erime, donma, buharlaşma, yoğunlaşma, kırağı oluşumu, süblimleşme) Fiziksel değişmelere örnektir.

Maddenin Kimyasal Özellikleri ve Kimyasal Olay

Maddenin tanecikleri (atom ve molekülleri) ile ilgili olan özelliklere kimyasal özellik denir. Örneğin bir maddenin asit veya bazla reaksiyon verip vermemesi, yanıcı olup olmaması gibi özellikleri o maddenin kimyasal özellikleridir.

Kimyasal olay ise; maddenin atom veya moleküllerinde yani maddenin iç yapısında meydana gelen değişimlerdir. Kimyasal değişim sonucunda maddenin bağ ve molekül yapısı değişir.

Kimyasal değişimlerde;

• Maddenin toplam kütlesi değişmez.
• Maddenin kimyasal özelliği değişir.
• Kimyasal olaylar tersine dönüştürülemez.
• Kimyasal özelliklerin tamamı değişir.

Kimyasal değişim örnekleri

• Suyun elektrolizi (H₂O → H₂ + 1/2O₂)
• Yumurtanın pişmesi
• Zn nin HCl de çözünmesi
• Kömürün yanması
• Yaprağın sararması
• Paslanma Olayları (Demirin paslanması)
• Kararma Olayları (Gümüşün kararması)
• Ekşime Olayları (Sütün ekşimesi)
• Etin kokması
• Çürüme Olayları (Meyvenin çürümesi)
• Sütten peynir veya yoğurt yapılması
• Peynirin küflenmesi
• Mayalanma Olayları (Hamurun mayalanması)
• Üzüm suyundan sirke yapılması
• Fotosentez olayı
• Grizu patlaması
• Zeytin yağından sabun elde edilmesi
• Sofra tuzunun elektrolizi
• Yağlı boyanın kuruması
• CO₂ gazının kireç suyunu bulandırması
• Üzümden şarap elde edilmesi
• Betonun donması
• Elektrolit (elektriği ileten) çözeltilerinin elektrik akımını iletmesi
• Patlama olayları (Grizu, tanker patlaması vs.)
• Yanma olaylarının tamamı
• Pillerin Elektrik üretmesi
• Solunum
• Fotosentez
• Ağaçtan kağıt elde edilmesi
• Limon suyunun mermer ile etkileşimi