Göl, genellikle karasal alanlarda, kara üzerindeki çukurluklarda, akarsu vadilerinde, tektonik çukurluklarda veya buzul aşındırmalarının ardından oluşan su birikintileridir. Göl, genellikle tatlı su ile dolu bir depo olarak tanımlanır, ancak bazı durumlarda tuzlu su içerebilir.
Göller, kapalı havzaları dolduran geniş, durgun su kütlesi olarak da tanımlanır. Gölsel ortamlar, oldukça belirgin çökel türü ve çökel yapılarına sahiptirler.
Göller, yer altı ve yer üstü sularıyla beslenir ve acı, tatlı, sodalı ve tuzlu olabilir. Bu farklılığın nedenleri, iklim koşulları, beslenme kaynakları, gölün bulunduğu arazinin yapısı, gölün büyüklüğü, derinliği ve gideğeninin (göl ayağı) olup olmamasıdır.
Beslenme kaynağı güçlü olan göller fazla sularını bir gideğen yardımıyla denizlere boşaltır. Sularını dışarıya bir gideğen yardımıyla boşaltan göllerin suyu tatlı, sularını dışarıya boşaltamayan göllerin suyu ise acı veya tuzludur. Göller ve nehirler tatlı su ekosistemine girer.
Doğal göller, iç ve dış kuvvetlerin etkisiyle oluşan çukurluklarda su birikmesiyle oluşan göllerdir.
Göl Çeşitleri
1- Tektonik göller
2- Karstik göller
3- Buzul gölleri
4- Volkanik göller
4. 1 – Krater gölü
4. 2 – Kaldera gölü
4. 3 – Maar gölü
5- Set gölleri
5. 1 – Heyelan set gölü
5. 2 – Alüvyal set gölü
5. 3 – Kıyı set gölü
5. 4 – Volkanik set gölü
Göller, bir dizi doğal süreç sonucunda ortaya çıkabilir:
Tektonik Oluşumlar: Yer kabuğundaki çatlamalar, çöküntüler veya tektonik hareketler nedeniyle göl oluşabilir. Örneğin, büyük çukurluklarda meydana gelen tektonik hareketler sonucunda göller ortaya çıkabilir.
Akarsuların Oluşturduğu Göller: Akarsuların biriktirdiği alüvyon ve kum, nehir yataklarında zamanla birikerek gölleri oluşturabilir.
Volkanik Oluşumlar: Volkanik aktivite sonucu ortaya çıkan çukurluklar, lav göletleri veya diğer volkanik oluşumlar göl oluşturabilir.
Buzul Aşındırmaları: Büyük buzulların aşındırma etkisiyle oluşan çukurluklar, bu buzullar eridikten sonra göl haline gelebilir.
Göller, büyüklük, derinlik, iklim ve coğrafi konumlarına bağlı olarak çeşitli tiplerde olabilir. Örneğin, derin göller, yüzey alanları küçük olsa da büyük su kütlesine sahip olan göllerdir. Öte yandan, geniş göller, büyük bir yüzey alanına sahip olan ancak derinliği daha az olan göllerdir.
Göller, ekolojik sistemler ve su döngüsü içinde önemli roller oynar. Birçok göl, su kaynakları olarak kullanılır, ekosistemlere ev sahipliği yapar ve çeşitli faaliyetlere hizmet eder. Ayrıca, birçok kültürde göller, turizm, balıkçılık ve rekreasyon alanları olarak da kullanılmaktadır.
Yeryüzündeki Başlıca Göller
| Göl adı | Yüzölçümü (km2) | Derinlik (m) | Su Tipi | Ülke |
|---|---|---|---|---|
| Hazar Denizi (Hazar Gölü) | 393.897 | 768 | Tuzlu | Azerbaycan, İran, Kazakistan, Rusya, Türkmenistan |
| Superior Gölü | 82.414 | 405 | Tatlı | ABD, Kanada |
| Viktoria Gölü | 68.870 | 85 | Tatlı | Tanzanya, Kenya, Uganda |
| Huron Gölü | 59.596 | 229 | Tatlı | ABD, Kanada |
| Michigan Gölü | 58.016 | 85 | Tatlı | ABD |
| Tanganika Gölü | 32.893 | 1470 | Tatlı | Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Tanzanya, Zambiya, Burundi |
| Büyük Ayı Gölü | 31.792 | 88 | Tatlı | Kanada |
| Baykal Gölü | 31.492 | 1637 | Tatlı | Rusya (Sibirya) |
| Aral Gölü | 28.687 | 32 | Tuzlu | Kazakistan, Özbekistan (1998’de, geçmiş 68.000 km2 68 m) |
| Büyük Esir Gölü | 28.438 | 614 | Tatlı | Kanada |
| Erie Gölü | 25.745 | 64 | Tatlı | ABD, Kanada |
| Winnipeg Gölü | 24.341 | 19 | Tatlı | Kanada |
| Ontario Gölü | 19.500 | 225 | Tatlı | ABD, Kanada |
| Balkaş Gölü | 16.996 | 27 | Tuzlu | Kazakistan |
| Çad | 10.000-20.000 | 6,5 | Tatlı | Nijerya, Kamerun, Nijer, Çad |
| Vostok Gölü | 11.500 | 1000 | Tatlı | Antarktika |
| General Carrera Gölü 17 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | 2.200 | 836 | Tatlı | Şili, Arjantin |
| Argentino Gölü | 1.466 | 719 | Tatlı | Arjantin |
| Malavi Gölü (Nyassa Gölü) | 23.310 | 706 | Tatlı | Malavi, Tanzanya, Mozambik, Afrika |
| Issık Göl | 6.236 | 668 | Tatlı | Kırgızistan |
| Crater Lake 3 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | 53 | 592 | Tatlı | ABD |
| Tahoe Gölü 20 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | 497 | 501 | Tatlı | ABD |
| Van Gölü | 3.740 | 451 | Sodalı | Türkiye |
| Como Gölü | 146 | 410 | Tatlı | İtalya |