Atasözü: Toplumların asırlarca süren deneyimlerinden ve gözlemlerinden elde ettikleri yargılarını, ortak düşünce ve tutumlarını yansıtan; içinde mecazi bir anlam barındıran, eğitici ve öğretici pedagojik-didaktik) vasfı bulunan kalıplaşmış, kısa ve özlü söz; eş. Darb-ı mesel (ç. :Durub-ı emsal), Mesel, Sav.
Atasözlerinin Özellikleri:
Bu sözler törelere, geleneklere, tecrübelere, akla ve gerçeğe dayanır. Halkın ortak düşüncesini, inancını, duyusunu, ahlak anlayışını, kültürünü, felsefesini yansıtırlar. Kültürün aynasıdırlar. Eğitici ve öğreticidirler. Genellikle mecazi bir anlam taşırlar. Anonimdirler. Halk arasında dilden dile dolaşarak gelecek kuşaklara aktarılırlar. Söz ve anlam sanatlarıyla (seci, tezat, cinas, Akis, mübalağa) örülmüşlerdir. Kalıplaşmış, doğal (tabii), kısa ve özlü sözlerdir.
Atasözlerimiz üzerine yapılmış bazı çalışmalar:
Teshil Risalesi: Bizde atasözlerine ait ilk yazma eserdir. Mevlana Şemsettin’e aittir. 1480 de yazılan bu eserde 695 atasözü vardır.
Durub-ı Emsal-i Osmaniye: Milli kütüphanemizin bazı demirbaş yazmalarıyla, halk şairlerinin (Atasözü destanları) ve divan şairlerinin (Manzume-i durub-ı Emsaliye) gibi denemeleri bir yana bırakılırsa, gerçek anlamıyla, ilk atasözü kitabıdır. İlk baskısı 1863’de, İkinci baskısı 1870’de, üçüncü baskısı da -Ebüzziya Tevfik’in katıp karıştırdıklarıyla – 1884’de basılmıştır. Bu eserde 1800 atasözü vardır.
Türk Atalar Sözü: Yeni Türk harfleriyle bu alanda ilk basılan eserdir. Muzaffer Lütfü Bey’e aittir. 1928’de basılmıştır.
Türk Ata Sözleri, Mustafa Nihad Özön, 1952
Türk Atalar Sözü ve Deyimleri, Feridun Fazıl Tülbentçi, 1963
Atasözleri Sözlüğü, Ömer Asım Aksoy, 1965