Mecaz, bir sözcüğün gerçek anlamından bütünüyle uzaklaşarak kazandığı yeni anlamlarla yapılan edebi sanattır.
Başka bir deyişle mecaz; bir kelimenin, gerçek anlamı dışında, başka bir kelimenin yerine kullanılmasına denir.
Mecazda benzetme amacı güdülür, kullanımda anlatımı renklendirmek ve kuvvetlendirmek esastır.
Sözcükler cümle içerisinde ya da en azından başka sözcüklerle öbekleşerek mecazlı anlam kazanır. Deyimler, mecazlı öbeklerin en tipik örnekleridir. Atasözlerinde de mecaz bolca kullanılır.
Mecaz Anlam Örnekleri
Kız senin sebebine / Yanar yüreğim yanar
(yanmak = üzülmek)
Konuşulanlara kulak verirsen kazançlı çıkarsın.
(kulak vermek = dikkatli dinlemek)
Onun burnu havada, yanına varılmıyor.
(burnu havada = kibirlenme, büyüklenme)
Bugün yine ağırdan alıyor.
(ağırdan almak = tembellik)
Sözcüğe mecazlı anlam yüklenmesinde iki ana yöntem vardır:
1- Benzetmelerden yararlanılarak gerçekleştirilen anlam aktarmaları
Farklı bir ifadeyle “benzetme ilgisine dayalı” mecazlar olarak da adlandırabiliriz.
Benzetme,
Eğretileme,
Kişileştirme,
Kinaye,
Tariz,
Abartma
2- Benzetme dışı ilgilerle gerçekleştirilen mecazlar
Mecaz-ı mürsel,
Ad aktarması
Her iki durumda da sözcüğün gerçek anlamından (temel ve yan anlamından) uzaklaşıp başka bir sözcüğün yerini alması, değişim söz konusudur.
