Edebiyatın vazgeçilmez iki metin türü olan roman ve hikâye, gerek yapıları gerekse anlatım biçimleri gereği sıklıkla birbirine karıştırılmaktadır. Her ne kadar ele aldıkları konular ve o konuları işleme biçimleri birbirine benziyor olsa da, roman ve hikâye aslında bambaşka iki edebi türdür. Bu farklılığı ortaya çıkaran en belirgin özellik eserin kapsamıdır. Bu yazımızda roman ve öykünün (hikâyenin) benzer ve farklı yönlerini ayrıntılı bir şekilde açıklamaya çalışacağız.
Genellikle roman ve hikâyenin farkı “Uzun olan kitap roman, kısa olan hikâyedir.” şeklinde ifade edilir fakat bu eksik ve yanlıştır. Çünkü kısa romanlar olabileceği gibi, uzun hikâyeler de vardır. Bunun için romanın ve hikâyenin kapsamının geniş ve dar olması üzerinden hareket etmek gerekir. Yani eserdeki kişi sayısı, yer ögeleri, zaman dilimleri ve olay örgüsünün daha çok şeyi kapsıyor olması romanı; kişi, yer, zaman ögelerinin az ve olay örgüsünün daha yalın olması ise hikâyeyi çağrıştırmalıdır. En temel fark budur. Şimdi sırayla benzerlik ve farklılıkları madde madde ele almaya çalışalım.
Roman ile Hikâyenin Karşılaştırılması
Roman ve Hikâyenin Benzerlikleri
- Her ikisi de anlatmaya bağlı edebi metin türüdür.
- Her ikisinin de yazarı bellidir.
- Her ikisinde de giriş, gelişme ve sonuç bölümleri vardır. (Durum hikâyeleri hariç)
- Her ikisinde de gerçek veya gerçeğe yakın olaylar anlatılır.
- Her ikisinde de olayların geçtiği zaman ve mekân bellidir.
Roman ve Hikâyenin Farkları
- Hikâye kısa ve orta uzunlukta bir yazı türüdür. Roman ise uzundur.
- Hikâyede kişi sayısı azdır. Romanda kişi sayısı fazladır.
- Hikâye olayların sebebini araştırmaz. Roman ise ele aldığı konuyu, bir mesele haline getirir.
- Hikâye her zaman tek konu üzerine kurulur. Roman tek bir konuyu bile bölerek, başka kişilere bulaştırarak çoklaştırır.
- Hikâye tek boyutludur, roman ise çok boyutludur.
Roman ile Hikâyenin Karşılaştırılması
Roman ve Hikâyenin Benzerlikleri
– İkisi de olay yazısı türüne örnektir, bir olay örgüsü etrafında gelişir.
– İki edebi türde de gerçek ya da gerçekleşmesi mümkün konular ele alınır.
– Anlatmaya bağlı edebi türe dâhildir ve yazarları bellidir.
– Olay yazısı oldukları için serim, düğüm ve çözüm bölümlerinden meydana gelirler.
– Şahıs kadrosu, zaman ve mekân (yer) her ikisinde de açıkça bellidir.
Roman ve Hikâyenin Farkları
– Romanda çok sayıda kişi bulunurken, hikâyenin şahıs kadrosu çok az kişiden meydana gelir.
– Romanda iç içe geçmiş çok fazla olay bulunurken, hikâyeler genellikle basit tek bir olay üzerine kurulur.
– Romanda yer ögeleri sayıca çoktur, olaylar farklı farklı mekânlarda geçer. Hikâyede ise genellikle az sayıda mekân betimlenir, ayrıntıya inilmez.
– Romandaki olaylar genellikle uzun bir zaman diliminde gerçekleşir ya da bir zaman dilimi çok ayrıntılı olarak ele alınır. Hikâyede ise olayların azlığı nedeniyle daha kısa zaman dilimlerini kapsar.
– Romanlar birçok yönden ayrıntılı oldukları için genellikle uzun yazılardır. Hikâyeler ise basit konuları ve ögeleri içerdikleri için kısa yazılardır. Bunun istisnaları vardır.
– Hikâyelerde konuların sebepleri çok irdelenmez fakat romanlarda konu enine boyuna ele alınır.
– Romanlarda kişilerin ve mekânların betimlemeleri çokça yapılır, her şey ayrıntılı olarak verilir. Hikâyelerde ise bunlar yoktur, kişiler ve mekânlar genel hatlarıyla verilir.
– Romanlar genellikle “aşk, polisiye, macera, tarihi, psikolojik, tarihi…” gibi konularla nitelendirilirken; hikâyeler “olay hikâyesi, durum hikâyesi, modern hikâye, kısa hikâye” gibi isimlerle kategorilendirilir.