Maddenin ölçülebilir özellikleri kütle ve hacim özellikleridir. Kütle ve hacim tüm maddelerde var olan ve ölçülebilen özelliklerdir. Diğer bir deyiş ile Kütle ve Hacim maddenin ortak özellikleri olarak nitelendirilir.
KÜTLE : Madde miktarına kütle denir. Kütle birimi gram veya kilogramdır. “g” ve “kg” sembolleri ile gösterilir. Madde miktarı sıcaklık ve basınç gibi dış etkilere bağlı değildir. Maddenin kütlesi her yerde aynıdır (Değişmez).
Katıların Kütlesi Nasıl Ölçülür?
Katı maddelerin kütlesi eşit kollu terazi ile ölçülür. Bir kefeye ölçülecek madde, diğerine de kütlesi bilinen birimler konulur ve denge sağlanınca ölçüm yapılmış olur.
Sıvıların Kütlesi Nasıl Ölçülür?
- Boş kabın kütlesi ölçülür. Buna dara denir.
- Sıvı boş bir kaba konur. Sıvı ile boş kabın kütlesi ölçülür. Buna brüt kütle denir.
- Brüt kütleden boş kabın kütlesi çıkarılır. Böylece sıvının net kütlesi bulunmuş olur.
- Sıvının net kütlesi = Brüt kütle – Dara
Gazların Kütlesi Nasıl Ölçülür?
- Bir balonun içerisi hava doldurularak, içi hava dolu balonun kütlesi hassas terazide ölçülür.
- Daha sonra balonun havası boşaltılarak, boş olan balonun kütlesi ölçülür.
- İçi hava ile dolu kütle değerinden, boş iken ölçülen kütle değeri çıkarılır.
- Böylece havanın net kütlesi ölçülmüş olur.
HACİM : Maddenin boşlukta kapladığı yere hacim denir. Birimi Litre veya Mililitre’dir. Katı sıvı ve gazların hacimleri farklı farklı şekillerde ölçülür.
Katıların Hacimleri Nasıl Ölçülür?
Düzgün şekilli katıların hacimleri ölçülürken aşağıdaki formül kullanılır;
HACİM = EN x BOY x YÜKSEKLİK
Düzgün şekle sahip olmayan katıların hacimleri ise dereceli silindir ile ölçülür.
- Dereceli silindirin içine katın cismin tamamının su içerisinde kalabileceği seviyede su konur.
- Daha sonra su içinde çözünmeyen katı maddeyi (taş, bilye benzeri) dereceli silindire atarız.
- Dereceli silindirde bulunan su seviyesi yükselecektir.
- Dereceli silindirdeki yeni hacim değeri ölçülür.
- Ölçülen bu değerden katı maddeyi içine atmadan önceki değer çıkarılarak katı maddenin hacmi bulunmuş olur.
KATI MADDENİN HACMİ = Suyun Son Hacmi – Suyun İlk Hacmi
Katıların hacmi taşırma kabı ile de ölçülebilir. Önce kap taşma seviyesine kadar su ile doldurulur. Sonra hacmi ölçülecek cisim suya atılır. Katı madde kendi hacmi kadar su taşıracaktır. Taşan suyun hacim değeri ölçüldüğünde, içine atılan katı maddenin hacmi bulunmuş olur.
NOT : Kum, tuz, şeker gibi bazı katı maddelerin tanecikleri arasında boşluk olduğu için dereceli kaplarda okunan değerler gerçek hacim değerleri değildir.
Sıvıların Hacimleri Nasıl Ölçülür?
Dereceli silindir ile ölçülür. Hacmi ölçülmek istenilen sıvı dereceli kaba konularak, kap üzerindeki hacim değeri ölçülür. Bu değer sıvının hacim değeridir.
Gazların Hacimleri Nasıl Ölçülür?
Gazlar bulunduğu kabı tamamen doldururlar. Gazların hacmi bulunduğu kabın hacmine eşittir. Bu sebeple gazların hacmi için net bir sayısal değer kullanmak yanlış olur. Gazların hacimleri sıcaklık ve basınca göre de değişkenlik gösterebilir.
Maddenin ölçülebilir özellikleri ile ilgili 15 soruluk testlerimize katılmanızı öneririz. Böylece pratik yapmış ve konuyu ne kadar kavradığınızı ölçebilirsiniz.